Właściwy sposób odżywiania znacząco wpływa na ogólny stan zdrowia, w tym również stan zdrowia jamy ustnej. Poprzez wpływ na mikrobiom jamy ustnej może zwiększać lub zmniejszać ryzyko próchnicy. Do głównych czynników próchnicotwórczych zaliczane są łatwo fermentujące węglowodany proste: glukoza i fruktoza oraz wybrane dwucukry: sacharoza i maltoza. Stanowią one pożywkę dla bakterii kariogennych znajdujących się na płytce nazębnej. W wyniku procesów metabolicznych przekształcane są w kwasy powodujące demineralizację tkanek zęba. Skład posiłku może mieć istotny wpływ na próchnicotwórczy potencjał fermentujących węglowodanów. Zawartość tłuszczu i białka zmniejsza ich kariogenne działanie.
Częstotliwość spożycia produktów zawierających węglowodany, ich czas kontaktu z płytką nazębną oraz konsystencja należą do istotnych czynników wpływających na przebieg próchnicy. Ryzyko wzrasta przy częstym spożyciu węglowodanów w formie, która przylega do płytki nazębnej, np. krówki, toffi czy chipsy. Ważnym elementem neutralizującym obniżenie pH po posiłku w jamie ustnej, działającym przeciwbakteryjnie, wspomagającym odbudowę mineralną szkliwa oraz usuwającym resztki pokarmowe jest działanie śliny. Duża częstotliwość posiłków obniża jej efektywność.
Na spadek pH w jamie ustnej, czyli wzrost kwasowości wpływa również spożycie kwaśnych pokarmów i napojów takich jak: napoje energetyzujące, napoje typu cola, kiszonki i pikle czy owoce cytrusowe. Dlatego należy zmniejszyć ilość posiłków, a także ograniczyć spożycie kwaśnych pokarmów i napojów, zwłaszcza pomiędzy posiłkami.
Jak już zostało wspomniane obecność w posiłku tłuszczu i białka, ale także wapnia i fosforu może podwyższać pH w jamie ustnej, sprzyjając remineralizacji szkliwa. Niektóre pokarmy lub ich składniki wykazują właściwości przeciwpróchnicowe, np. nieprzetworzone pokarmy roślinne oraz produkty mleczne, które są dobrym źródłem wapnia i fosforu. Ważnym elementem planowania codziennego sposobu żywienia jest odpowiednia kolejność produktów. Spożycie np. orzechów czy sera żółtego po zjedzeniu produktu zawierającego sacharozę może obniżyć powstawanie kwasów powodujących demineralizację tkanek zęba. Cukier możemy również zastąpić substancjami słodzącymi, które nie wykazują działania próchnicotwórczego np. ksylitolem czy maltitolem. Co raz większą uwagę zwraca się także na działanie probiotyków, które mogą hamować rozwój bakterii próchnicotwórczych, takich jak Streptococcus sobrinus oraz Streptococcus mutans.
Podsumowując, właściwy sposób żywienia zapobiega postawaniu próchnicy. Do elementów wykazujących znaczenie w profilaktyce próchnicy zaliczamy: ograniczenie spożycia słodkich napoi i przekąsek zawierających cukier między posiłkami, zmniejszenie spożycia produktów zawierających skrobię o konsystencji kleistej oraz produktów i napojów kwaśnych, zwiększenie spożycia niesłodzonych produktów mlecznych oraz produktów nieprzetworzonych: pełnoziarnistych produktów zbożowych, świeżych warzyw oraz owoców.
Autor: mgr inż. Agnieszka Midek
Dietetyk kliniczny
Spis literatury:
1. Herman K. 2005. Wpływ diety wegetariańskiej na występowanie erozji zębów. Dental and Medical Problems: 42(3), 457-463.
2. Herman P., Uracz W., Kopański Z., Brukwicka I., Jastrjemska S. 2016. Prawidłowa dieta i jej wpływ na jamę ustną. Journal of Clinical Healthcare: 4, 25-29.
3. Wielusińska- Opałko N., Orlińska A., Jarząbek A. 2014. Wpływ wybranych czynników ryzyka na wystąpienie próchnicy wczesnego dzieciństwa. Medical Tribune Stomatologia: 11.
4. Wójcicka A., Zalewska M., Czerech E., Jabłoński R., Zyta Grabowska S., Maciorowska E. 2012. Próchnica wieku rozwojowego chorobą cywilizacyjną. Przegląd Epidemiologiczny: 66, 705-711.
